Te grzyby są popularne wśród Polaków, a są... trujące! Sprawdź, czy ich nie zbierasz

Sezon na grzyby w Polsce trwa i warto z niego korzystać tym bardziej że w polskich lasach nie teraz brakuje smacznych, jadalnych gatunków grzybów, takich jak: borowiki, koźlarze, borowiki czy... rydze. Te ostatnie zawsze powinniśmy jednak obejrzeć dokładnie przed włożeniem do koszyka.

W przeciwnym razie możemy zatruć się łudząco podobnym do rydza krowiakiem podwiniętym, lepiej znanym pod nazwą olszówka. Jedni nie zdają sobie sprawy z tego, jak bardzo może być on niebezpieczny. Inni świadomie zrywają w lesie olszówki, bo wydaje im się, że po ugotowaniu nie stanowi on już zagrożenia. Niejeden śmiałek spożycie olszówki przypłacił już jednak własnym życiem.

Olszówka jest grzybem trującym, choć jeszcze kilkadziesiąt lat temu grzybiarze nie byli o tym przekonani. Przed II Wojną Światową w naszym kraju uważano go za gatunek jadalny, a później za warunkowo jadalny, czego dowody można znaleźć nawet w wydanej w latach osiemdziesiątych XX wieku Encyklopedii PWN. 

To dlatego, że jednorazowe spożycie krowiaka podwiniętego po obróbce termicznej u większości osób nie wywoływało poważnych objawów. I choć były przypadki, gdy po spożyciu olszówki dochodziło do silnych zatruć, to w tamtych czasach nie dociekano jeszcze, dlaczego tak jest. Dziś wiadomo, że trującego grzyba, jakim jest olszówka, nie wystarczy kilkukrotnie ugotować i odlać z niego wody, aby ten nadawał się do spożycia. 

W skrajnych przypadkach spożycie krowiaka podwiniętego może nawet doprowadzić do zgonu. U niektórych organizm po spożyciu olszówki może zacząć wytwarzać przeciwciała przeciwko własnym krwinkom. To zaś może doprowadzić do zablokowania przepływu krwi w organizmie. Życie po spożyciu trującego grzyba jakim jest krowiak podwinięty, stracił m.in. znany niemiecki mykolog Julius Schäffer. 

Olszówka zawiera dwie niebezpieczne toksyny:

• Muskarynę - daje objawy już po 2-3 godzinach od zatrucia. Zaburza pracę układu nerwowego i odpornościowego. Po jej spożyciu ludzie pocą się, mają ślinotok i poważne problemy z oddychaniem. Spowolniona zostaje także akcja ich serca, dochodzi do zwężenia źrenic i łzawienia z oczu.

• Inwolutynę - Zaburza pracę układu pokarmowego, prowadzi do biegunek i wymiotów. Ma negatywny wpływ na wątrobę, nerki i może doprowadzić do rozpadu czerwonych ciałek krwi.

Olszówkę w polskich lasach spotkamy od lipca do listopada. Porasta on obszary, mieszane, iglaste, a nawet stare parki i torfowiska. Wbrew swojej nazwie, gatunek ten nie wyrasta jedynie pod olchami, ale również pod brzozami, dębami, sosnami czy świerkami. 

Oto jak wygląda grzyb olszówka:

• Kapelusz olszówki - Jego średnica może mieć od 5 do 15 cm. Gdy okaz jest młody, kapelusz krowiaka jest wypukły, później płaski, a nawet wklęsły. Charakterystyczne są dla niego jednak podwinięte brzegi. Barwa jest żółtobrązowa, czerwonobrązowa, szarobrunatna, oliwkowa, albo beżowobrązowa. Gdy nie pada, wydaje się on suchy i błyszczący, podczas deszczu staje się śliski.

• Blaszki olszówki - są dość cienkie, gęste i wyraźnie schodzą na trzon. Łatwo odrywają się od kapelusza. U młodych grzybów olszówki są pofałdowane. Blaszki mogą być żóławe albo radzawe, a po uszkodzeniu stają się bardziej brązowe. 

• Trzon olszówki - może mieć od 3 do 7 cm długości, a jego grubość ma 1-2 cm. Trzon jest walcowaty i nieco zwęża się ku dołowi. Kolor jest zbliżony do barwy kapelusza. Może być odrobinę jaśniejszy lub brązowawy w przypadku uszkodzenia grzyba.

• Zapach i miąższ olszówki - zapach olszówki nie jest intensywny. W smaku jest ona ponoć lekko kwaskowata, ale nie powinniśmy jej próbować. Miąższ jest żółtawobiaławy, ale po przecięciu grzyba zmienia kolor na rdzawo-brązowy lub brunatny. 

Zdarza się, że trujący grzyb olszówka mylony jest z jadalnym rydzem. Oba gatunki mają podobny wygląd i spotkamy je latem w polskich latach. Na szczęście jest jeden prosty sposób, aby rozpoznać, z jakim grzybem mamy do czynienia. 

Zanim wybierzemy się na grzybobranie, powinniśmy dokładnie poznać charakterystykę poszczególnych gryzbów. A cechą typową wyłącznie dla rydza jest przecież wydzielanie pomarańczowego mleczka, które po uszkodzeniu grzyba zmienia swój kolor na zielony. Niebezpieczny krowiak podwinięty nie ma takich właściwości. 

Pamiętajmy jednak, że jeśli nie jesteśmy pewni, czy mamy do czynienia z olszówką, czy rydzem, to o opinię zawsze możemy poprosić specjalistów z najbliższej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Za darmo pomogą nam oni rozwiać wątpliwości co do tego, czy zebrany do koszyka grzyb jest jadalny, czy trujący.