To najlepszy czas w roku na obserwację gwiazd. Gdzie szukać Oriona, a gdzie Małej Niedźwiedzicy?

W kosmosie znajduje się niewyobrażalna liczba ciał niebieskich, jednak z Ziemi możemy gołym okiem dostrzec jedynie 4 tysiące z nich. Dla uproszczenia obserwacji astronomowie pogrupowali części nieboskłonu w konstelacje gwiazd. Podpowiadamy, jak je znaleźć i rozpoznać.

Gwiazdozbiory, czyli inaczej właśnie konstelacje, są grupą gwiazd zebraną na określonym obszarze sfery niebieskiej. Już w starożytności ludzie próbowali szukać jakichś związków pomiędzy gwiazdami, dlatego zaczęli łączyć je w symboliczne kształty, nadając im nazwy z mitologii.

Jednak ważną informacją jest to, że gwiazdy tak naprawdę nie są ze sobą połączone w żaden sposób. Ich ułożenie jest zwykłym przypadkiem i wywołane zostało geometrycznym efektem rzutowania. Mimo to mają one swoją funkcję, ponieważ astronomowie wykorzystują je jako drogowskazy, aby odnaleźć na niebie inne, mniej jasne obiekty na mapie nieba. Dzięki temu można przez wiele godzin szukać gwiazdozbiorów, wpatrując się w odległe galaktyki i nie zgubić się nawet na moment.

Nocne niebo można oglądać bez niczego lub za pomocą lornetki albo teleskopu. Najlepszym kompromisem dla amatora obserwowania nieba, będzie lornetka. Ma ona spore możliwości i stosunkowo niską cenę w porównaniu do pozostałych sprzętów. Za około 300-400 zł możemy już zakupić sprzęt, który pozwoli nam poznawać oraz nazywać konstelacje na nocnym niebie.

Nieco więcej zapłacimy za teleskop. Jednak będąc osobami początkującymi, musimy wziąć pod uwagę, że jego obsługa może okazać się dla nas zbyt skomplikowana. Najwięcej problemów może sprawić prawidłowe nastawienie teleskopu, tak abyśmy mogli swobodnie szukać konstelacji.

Oprócz tego musimy pamiętać także o kilku podstawowych zasadach, które ułatwią nam szukanie i rozpoznawanie gwiazdozbiorów:

• Powinniśmy robić to na otwartej przestrzeni. Oczywiście najlepiej byłoby badać niebo na pełnym morzu, gdzie nie ma zabudowy, nierówności terenu ani horyzontu. Jednak osobom początkującym w zupełności wystarczy wyjazd w tym celu za miasto i obserwowanie gwiazd w nieoświetlonym sztucznym światłem miejscu.
• Złym pomysłem będzie także nauka rozpoznawania wszystkich gwiazdozbiorów naraz. Lepiej robić to stopniowo. Najrozsądniej będzie zacząć od jednego gwiazdozbioru i bardzo mocno go sobie utrwalić. Nie jest to trudne, gdyż gwiazdy nie zmieniają tak szybko swojego położenia w następujących po sobie nocach.
• Najlepiej na początku wybrać sobie znany i łatwy do znalezienia gwiazdozbiór, taki jak np. Wielka Niedźwiedzica. Właściwie powinniśmy znaleźć od wyszukania jej podgwiazdozbioru Wielkiego Wozu, który jest bardzo znany i widać go o każdej porze roku.

Patrząc na nocne niebo przy dobrej widoczności, jesteśmy w stanie dostrzec kilka tysięcy gwiazd i to gołym okiem. W celu uporządkowania tej ogromnej ilości w V wieku naszej ery Babilończycy postanowili podzielić niebo najpierw na 6, a późnej na 12 odcinków nazwanych zodiakiem. Obecnie na naszym niebie wyróżniamy 88 gwiazdozbiorów. Oto 5 z nich które najłatwiej jest znaleźć samodzielnie:

1. Wielka Niedźwiedzica

Najbardziej znaną częścią tej konstelacji jest Wielki Wóz, który stanowi świetny punkt do rozpoczęcia naszej wędrówki po niebie. Nawet najmniej doświadczony obserwator gwiazd prawdopodobnie zna już "kielich" i "długą rączkę" Wielkiego Wozu. Najłatwiej można go zlokalizować w miesiącach letnich na najbardziej wysuniętej na północ części nieba. Gdy znajdziemy już Wielki Wóz, z łatwością zorientujemy się, że jego "uchwyt" jest w rzeczywistości głową i szyją Wielkiej Niedźwiedzicy, natomiast "kielich" jest w rzeczywistości częścią klatki piersiowej niedźwiedzia, a jego "przednie nogi" wystają z prawego dolnego rogu "kielicha". W ten sposób zlokalizowanie Wielkiego Wozu pozwala nam równie szybko odszukać na niebie Wielką Niedźwiedzicę.

2. Mała Niedźwiedzica

Wielki Wóz pozwoli nam również znaleźć Mały Wóz i jego konstelację Małą Niedźwiedzicę. Poszukiwania musimy zacząć od znalezienia dwóch gwiazd, które tworzą prawą stronę "kielicha" i podążamy prostą linią na północ, aż zobaczymy jasno świecącą Gwiazdę Polarną. Jest ona gwiazdą końcową "rączki" Małego Wozu. W tym przypadku "kielich" stanowi część boku niedźwiedzia. W momencie, gdy znajdziemy Mały Wóz, znaleźliśmy również Małą Niedźwiedzicę.

3. Orion

Z tą konstelacją wiąże się ciekawa historia, ponieważ jej nazwa została bowiem nadana na cześć mitycznego Oriona, greckiego olbrzyma, który był synem boga Posejdona i równocześnie myśliwym. Chcąc znaleźć Orion, musimy zacząć poszukiwania od wypatrzenia trzech jasnych gwiazd, które tworzą prostą linię pasa myśliwego. Stamtąd będziemy mogli już ujrzeć Betelgezę, jasną gwiazdę, która zlokalizowana jest w miejscu pachy myśliwego i podążamy za nią na wschód wzdłuż ramienia myśliwego, w którym trzyma on łuk. Pozostałe gwiazdy tworzą tułów myśliwego, a jeśli obejrzymy je z uwagą, to dostrzeżemy także miecz zwisający z pasa.

4. Gwiazdozbiór Byka

W momencie, gdy odnajdziemy już Oriona, możemy wziąć się za szukanie Gwiazdozbioru Byka. W Polsce jest on widoczny od jesieni do wiosny. Byk znajduje się nad Orionem i można go wypatrzeć, dzięki czerwonej gwieździe Aldebaranie. Znajduje się ona na tle skupiska przypominającego kształtem literę V. Dolny róg byka jest domem dla Mgławicy Kraba, zaś nad nim znajduje się inna słynna gromada gwiazd - Plejady.

5. Gwiazdozbiór Bliźniąt

Orion ułatwia nam także odszukanie konstelacji Bliźniąt. Gwiazdy tej konstelacji są najlepiej widoczne w grudniu, w styczniu i w lutym. Przypomina ona dwa bliźniaki z wyciągniętymi i stykającymi się ze sobą ramionami. Jej najjaśniejsze gwiazdy tworzą nieregularny prostokąt. Chcąc ją znaleźć, musimy zacząć od zlokalizowania dwóch jasnych gwiazd, które są głowami bliźniaków, a cała reszta za chwilę powinna ukazać się naszym oczom.

Osobom początkującym z pomocą przychodzi również technologia. Świetnym rozwiązaniem będą aplikacje mobilne stworzone właśnie do obserwacji nieba, które ułatwiają znalezienie konkretnych konstelacji lub wskazują nam, na jaki gwiazdozbiór obecnie patrzymy. Najpopularniejsze z nich to:

• Stellarium Mobile Free - używając tej aplikacji, wystarczy skierować nasz telefon ku górze i w czasie rzeczywistym zostaną zidentyfikowane różne gwiazdy, konstelacje, komety, planety oraz satelity. Korzystają z niej, możemy także obejrzeć symulację nocnego nieba o dowolnej dacie, godzinie czy lokalizacji oraz realistyczne zachody i wschody słońca.
• Star Chart - aplikacja pozwala obserwować niebo zarówno w czasie rzeczywistym, jak i przeszłym oraz przyszłym. Dzięki niej otrzymamy informację o odległości danego obiektu, niezależnie od pory dnia i nocy. Aplikacja w łatwy sposób pozwala nam na identyfikację tego, na co patrzymy, ponieważ wystarczy, że stukniemy na wybrany punkt na niebie, a aplikacja poda nam wszystkie niezbędne informacje.
• SkySafari - to aplikacja, która wykorzystuje renderowanie matematyczne, dzięki czemu można przedstawić niebo za pomocą różnych układów współrzędnych. Pozwala na obserwację ruchów nieba czy obserwację wirtualnej podróży wybranego obiektu.